نشست افغانستان و طالبان در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد

به گزارش معاونت فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی مرتضی شفاهی استاد دانشگاه روابط بین الملل کابل گفت: زندگی نرمال در افغانستان در حال جریان است، اما معشیت مردم همچنان با مشکل روبه رو است؛ کسب و کارها شروع به کار کردند اما اقلام خوراکی قیمت‌های بالایی دارند، دانشگاه‌ها و مدارس فعلاً بازگشایی نشدند، اما در دوره ابتدایی مدارس باز شدند ولی حضور اساتید آقایون در مدارس دخترانه و حضور اساتید خانم در مدارس پسرانه جزو مشکلات مدارس است.
مرتضی شفاهی افزود: واکسیناسیون ادامه دارد، تقریباً ۲ ماه پیش در کابل و برخی شهرهای دیگر موج بزرگی از کرونا شکل گرفته بود که افراد نیازمند توانستند واکسن دریافت کردند. طالبان با مراکز واکسینه مشکل نداشتند و کادر درمان را به مراکز درمان برگرداندند؛ اما تا به امروز مردم افغانستان با مشکل بزرگ کرونایی مواجه نشدند.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از نگاه مردم به طالبان از دوره تاریخی قبلی نشات می‌گیرد، به همین دلیل هنوز با جامعه افغانستان همگن نشدند و سعی می‌کنند در پاسگاه پلیس بمانند و دیده نشوند و در مقابل مردم هم سعی می‌کنند حالت عادی را نشان دهند. زمانی که طالبان کابل را تصرف کرده بودند، در مردمان افغانستان خودسانسوری وجود داشت، مردم از منازل خود بیرون نمی‌آمدند و اگر بیرون می‌آمدند، مردان با لباس‌های محلی و خانم‌ها با لباس محجبه‌تر در مکان‌های عمومی دیده می‌شدند، اما به مرور زمان مردم به حالت عادی برگشتند.
مرتضی شفاهی ادامه داد: نزاع بین مردم و طالبان گزارش نشده است، اما مردم همچنان مقابل طالبان گارد دارند، اما اگر طالبان بتوانند سریع‌تر وضعیت زندگی را بهتر کنند مورد اقبال قرار می‌گیرند.
او گفت: ایران و برخی از کشورهای منطقه سوم سعی می‌کردند که اهداف موازی با اهداف طالبان را دنبال کنند.

همچنین در رابطه با حمایت ایران از دولت مرکزی افزود: یکی دیگر از تصمیمات بسیار واقع گرایانه سیاست گذاران ایرانی در رابطه با افغانستان، هم این بحث بود که این زیاد به جبهه مقاومت در دولت مرکزی اهمیتی ندادند و این یک دیدگاه و سیاست واقع گرایانه بود و هم اینکه دولت مرکزی خودش توانایی رفع مشکلات خود نداشت و هر چقدر هم که کمک خارجی می‌شد باز هم توانایی تغییر بازی را نداشت.

 وی بیان کرد: در رابطه با مقاومت‌هایی که شکل گرفت و دوستانی که در ایران علاقه داشتند که ایران وارد بازی شود و حمایت کند از این مقاومت باید گفت که جبهه‌های مقاومتی که در سطح افغانستان شکل گرفت توانایی تغییر بازی را نداشت توانایی تغییر بازی مقاومت ملی نبود بیشتر سهم خواهی بود تا یک مقاومت ملی. همانطور که قبلاً اشاره شد رهبرانی که در این یک ماه روی کار آمدند و بسیار بُلد شدند بیشتر در فضای توییتر و اینستاگرام بود و در خود افغانستان رهبران ناشناخته بودند و طرفدار چندانی نداشتند.

مرتضی شفاهی در خصوص وضعیت پنجشیر گفت: از دو طرف تفریط در افراط شده بود و هر دو طرف واقعیت را در نظر نمی‌گرفتند چیزی که این روزها در رسانه‌های ایران دیده می‌شود اینها سعی می‌کردند که هر کدام با سیاست‌های خودشان فضای آن را را نمایش دهند. ما نباید اسیر هر دو طرف شویم و باید سعی کنیم که از کمترین آسیب به مردم را پوشش دهیم. مقاومت ملی در افغانستان در رابطه با مقاومت، معیارها را نگاه می‌کردند و برای کسی که در داخل افغانستان است ثبات و امنیت مهمترین اصل است.
در مورد سرکوب گروه مقاومت گفت:
مسائلی مثل نقش مانده‌های پاکستانی در تسخیر پنجشیر و نقش نیروهای نظامی هواپیماهای جنگی پاکستانی در تسخیر پنجشیر شواهد و قراینی که بتوان به آن استناد کرد آنچنان وجود نداشته هرچند که از هر دو طرف اسنادی را ارائه کردند در این رابطه اما می‌توان به این قضیه پاسخی درستی پیدا کرد هرچند که همچین حرکتی بعید هم نیست با توجه به روابط نظامی، همچین قضیه‌ای بعید نیست اما اخبار به شدت تحت تاثیرطرفین است و نمی‌توانیم چیزی را به مشاهده میدانی در این رابطه درباره آن نظر قطعی بدهیم.

وی افزود: طالبان تلاش می‌کند تا چهره مثبتی از خود نشان دهد و در واقع سعی می‌کند از چهره که در دوره قبلی داشته فاصله بگیرد. هرچند این مسئله یک امر مقطعی است و همچنین می‌تواند امری باشد که می‌خواهد مسیر خود را عوض کند از اشتباهات گذشته خود درس بگیرد.

وی بیان داشت: طالبان خودشان را در یک شرایط بزرگ قرار دادند و منزوی شدند اما در دوره فعلی قبل از اینکه حتی روی کار بیایند بیشتر پایتخت‌های منطقه و در پایتخت کشورهای بزرگ چون روسیه و ایران هم به صورت رسمی مذاکرات و تعاملات داشتند، این یک پیشرفت بزرگ برای طالبان است؛ هرچند که ما باید به صورت تدریجی با توجه به عملکرد آنها در این رابطه نظر دهیم. از طرف دیگر باید جامعه بین المللی هم به صورت تدریجی باتوجه به همان تغییرات دست به تعامل با طالبان بزند یعنی اینکه شناسایی مشروط، تعامل مشروط به تغییرات و...
مرتضی شفاهی اضافه کرد: سازمان یافتگی اینها در بعضی از مسائل اداری نشان می‌دهد که این دفعه اینها برای کمک کردن آمده‌اند. بزرگان طالبان و سیاستمداران آنها توانستند سربازهای خودشان را در شهرهای بزرگ کنترل کنند اگر این کنترل ادامه‌دار باشد ممکن است که ما تغییرات بیشتری را ببینیم اما اگر نتوانند فرماندهان سربازان در دست خودشان را به همین شکل که تا الان کنترل کردند که کنترل کنند مشکلات کم کم بیشتر خواهد شد.

وی گفت: در حال حاضر مهم‌ترین بحرانی که طالبان با آن مواجه است بحران اقتصادی است اگر بتواند از بحران اقتصادی عبور کند حتی ممکن است که با توجه به تجربه پیشین عدم تشکیل یک دولت فراگیر و با مقاومت مردمی مواجه نشود یعنی این که زیربنای تحولات ملی افغانستان به خصوص اقبال عمومی به همراهی مردم به زیربنای اقتصادی برمی‌گردد. الان در حال حاضر بسیاری از مردم با مشکلات معیشتی مواجه شدند و بانک‌ها توانایی بازپرداخت پول‌های مردم را ندارند و کار و بار نیز به آن حالت عادی خود بر نگشته است به خصوص با خروج نیروهای خارجی که معیشت بسیاری از افراد به آنها وابسته بود یک مشکل بسیار عظیم بیکاری را رقم زد.اما چیزی که این روزها طالبان نشان داده‌اند این بوده است که حتی ریاست تداوم را هم آموخته‌اند به خصوص اینکه در همین ابتدای کار بر روی کار آمدنشان خودشان را به دو جبهه تندرو و متعادل میانه را تبدیل کرده‌اند.
مرتضی شفاهی گفت: بزرگ‌ترین امیدواری که این روزها مردم افغانستان با آن مواجه هستند این است که ثبات فعلی افغانستان به نفع اکثر کشورهای منطقه است یعنی اینکه کشورهای منطقه چه ایران، چه پاکستان، چه چین، چه آسیای مرکزی و روسیه هیچکدام چنین گروه‌های تروریستی در مرزها و همسایگی خودشان پذیرا نیستند.
وی از حضور داعش در افغانستان گفت: حضور داعش در افغانستان تا حدی مبالغه آمیز است آنچنانی که در اخبار به نظر می‌رسد و تحلیل‌های بسیاری روی آن انجام می‌شود آنچنان در افغانستان حضور ندارند؛ به خصوص اینکه در دوره گذشته بسیاری از حملات طالبان نیز به داعش متصل می‌شده و صرفاً با تغییر پرچم‌ها حضور داعش در افغانستان نمایان بود و از طرف دیگر از داعش برای بسیاری از حملات انتحاری و حملات دو طرف استفاده می‌شد. در حال حاضر به نظر می‌رسد که آن چنان حضور چشمگیری در این منطقه ندارند؛ و از طرف دیگر رابطه طالبان و القاعده نیز که توسط آمریکایی‌ها در موافقتنامه شان آمده است که باید رد شود، این هم به نظر می‌رسد که اگر القاعده با توجه به ضعف در سال‌های اخیر توانایی تغییر بازی در افغانستان را ندارد، اما رابطه طالبان با نیروهای تروریستی دیگر جدا از همکاری می‌شود به نوعی الگوگیری ارتقا پیدا می‌کند؛ یعنی اینکه اینها شاید از گروه خاص حمایت نکنند اما گروه‌های تروریستی دیگری از شیوه قدرت گرفتن طالبان ممکن است الگوبرداری کنند و شروع به مذاکرات با کشورهای دیگر و ایالات متحده کند و از استراتژی‌های طالبان الگوبرداری کنند برای به قدرت رسیدن در آن حیطه جغرافیایی که هستند.
 
وی گفت: به نظر می‌رسد که طالبان پدر نظامی و پدر مالی گروه‌های تروریستی نخواهد شد اما پدر معنوی گروه‌ها می‌تواند باشد.
او در خصوص زنان و وضعیت جامعه مدنی اطهار داشت:
ایدئولوژی طالبان در این سال‌های اخیر یکی از قسمت‌هایی که برای آن وقت زیادی می‌گذاشتند بحث زنان بود. بحث زنان یکی از دلایل ایدئولوژیک طالبان در سالهای اخیر بوده و به سادگی نمی‌توان از آن گذر کرد و بعد هم طرفدار حقوق زنان زنان و حق تحصیل و خیلی دیگر از حقوق برای افغانستان اما باید میان ارزش‌های وارداتی و ارزش‌های نهادینه شده تفاوت قائل شویم. برخی از ارزش‌هایی که در این دو دهه اخیر وارد افغانستان شده‌اند ارزش‌های خارجی‌ها بود و هیچ وقت نهادینه نشده بود.
وی خبر از پیشرفت چشمگیر تحصیل زنان داد و گفت: در جامعه افغانستان تحصیل زنان در این دو دهه اخیر پیشرفت چشمگیری داشت؛ اما باز هم در برخی از مناطق بخصوص مناطق پشتو نشین تازه سال گذشته اولین محصلان دختر را داشتیم که از دوره دبیرستان فارغ التحصیل شده‌اند؛ یعنی اینکه این ارزش‌ها در مناطق دوردست از کابل هنوز به مقدار زیادی نهادینه نشده است.
او افزود: در ۲۰ سال اخیر ما فمینیست‌های زیادی در کابل داشته‌ایم که با دلارهای آمریکایی و اروپایی فمینیست شده بودند اما با کوچکترین مشکلی که ایجاد شد سریع از حمایت حقوق زنان دست کشیدند و به کشورهای دیگر مهاجرت کردند. از طرف دیگر در خود کابل نیز به عنوان نماینده کوچکی از افغانستان که خیلی بیشتر زنان در آن قدرت داشتند و بیشتر در یک منطقه جغرافیایی خاص مثل مثلاً گل سرخ کابل فعالیت داشتند که این ارزشها نمایان می‌شد هرچقدر که به سمت مناطق تاجیک نشین و پشتو نشین مناطقی مثل کمپنی، خریر خانه و... افغان‌ها حرکت می‌کردیم حضور و پوشش‌های مدرن زنان را کمتر میدیم. این ارزشها حتی در خود شهر کابل هم نهادینه نشده بود. جامعه سنتی افغانستان با خیلی از ارزش‌های جدیدی که وارد شده بود مخالفت می‌کرد یا حتی پس می‌زد؛ اما در زمینه تحصیل حتماً باید در برابر طالبان و در برابر نظرات آنها مقاومت مدنی شکل بگیرد و اساتید دانشگاه‌ها و کارمندان دانشگاه‌ها تا قبل از این که زمینه‌های حضور زنان در دانشگاه‌ها فراهم نشود نباید شرکت کنند وتا زمانی که مدارس پذیرای دانشجویان دختر نباشد مردم نباید بچه‌هایشان را به مدرسه بفرستند. قطعاً چنین مقاومت‌های مدنی خیلی بسیار تاثیرگذارتر از مقاومت مسلحانه می‌تواند ضامن ارزش‌هایی شود که مردم افغانستان آن را پذیرفته‌اند و در این جامعه نهادینه شده است. البته در این دو دهه اخیر ارزش‌هایی را دیده‌ایم که وارد کابل در افغانستان شده‌اند که حتی در سطح منطقه هم ریشه نداشتند چه برسد در جامعه سنتی افغانستان؛ و باید یک تفاوتی را بین ارزش‌های وارداتی و ارزش‌های نهادینه شدۀ افغانستان قائل شویم.
در خصوص حقوق زنان گفت: بحث حقوق زنان تا حد زیادی می‌تواند در قسمتی که نهادینه شده است در افغانستان با مقاومت مدنی از طالبان گرفته شود اما باید همه با هم در برابر این قضیه مقاومت کنند.
او درباره آینده افغانستان گفت:
اگر بخواهیم از دیدگاه کلان به این قضیه نگاه کنیم طالبان شاید تنها گروه در افغانستان باشد که بتواند روند دولت پذیر افغانستان را تسریع ببخشد. اگر طالبان اشتباهات گذشته را انجام ندهد و مثل دوره قبلی که روی کار آمده بودند رفتار نکنند تکنسین‌های افغانستان را سرکار بگذارند و از افراد متخصص و شایسته در بحث مربوط به خودشان استفاده کنند و تعاملشان را با دنیا قطع نکنند، امکان بقا آنها در افغانستان و امکان تشکیل یک حکومت ماندگار برایشان می‌توانیم قائل باشیم.
مرتضی شفاهی گفت: از سایر کشورهای جهان مخصوصاً از کشور ایران باید انتظار داشت که به بخش شیعیان و جامعه شیعه افغانستان توجه بیشتری کنند. طالبان با قلابی گری هایی که دارد باید سعی کند کمترین ضرر را به بخش شیعیان افغانستان برسد، هرچند که قومیت‌های دیگر در افغانستان کشورهای همسایه‌ای دارند که با آنها هم نژاد و هم خون هستند تا بتوانند از آنها در برابر طالبان حمایت کنند؛ اما چشم امید شیعیان افغانستان به ایران است و حتی با توجه به تحولات اخیر یک ناامیدی بسیاری هم در افکار عمومی شیعیان نسبت به ایران ایجاد شده است.
از طرف دیگر کشورهای جهان باید سعی کنند با شرطی‌سازی تاملات شان با افغانستان با شناسایی تدریجی و شرطی سازی کمک‌ها به افغانستان بتواند تغییراتی را در رفتار طالبان عوض کنند؛ اما به صورت کلی اگر طالبان تدارکات گذشته خودشان را انجام دهند می‌توان به آنها امیدوار بود.