نشست پنجم ابعاد حقوق پوشش اخبار و تصاویر کودکان کار به مناسبت ۱۶ مهر روز کودک در ایران تا ۲۹ آبان روز جهانی کودک برگزار شد (۲)

سخنران این جلسه سرکار خانم مونیکا نادی بود.
به گزارش معاونت فزهنگی دانشگاه علامه طباطبائی، مونیکا نادی وکیل دادگستری و فعال حقوق کودک گفت: حقوق کودک هنوز در جامعه ما یک فرهنگ متداول و متعارف محسوب نمی‌شود. در جامعه کنونی واژه حقوق کودک، واژه نامأنوسی نیست ولی هنوز هم وضعیت فعلی ما تا ایده آل فاصله بسیار زیادی دارد؛ مخصوصاً در مورد پدیده‌هایی که نوظهور هستند، معمولاً مشکلات جدی‌تر است.
وی افزود: انتشار اخبار یا تصاویر مربوط به کودکان در رسانه‌ها، چه رسانه‌های ارتباط جمعی و چه در فضای مجازی، از این پدیده‌هاست که خیلی دارای سابقه نیست و پدیده‌ای نوظهور محسوب می‌شود. اگر این اخبار و تصاویر مربوط به کودکانی می‌باشد که در شرایط دشواری هستند مانند کودکان کار، می‌توانیم ببینیم که دقت نظر بیشتری می‌خواهد و موضوع جا افتاده‌ای نیست و راجع به آن زیاد صحبت نشده است.
او بیان کرد: آنچه که در وضعیت فعلی مشاهده می‌کنیم این است که اخبار مربوط به کودکان یا انتشار عکس از کودکان، تابع هیچ اصول و قواعد ویژه‌ای نیست و ما یک مقررات عامی نداریم که در این خصوص باشد. خیلی وقت‌ها اخباری که می‌خواهد حامی حقوق کودک باشد مشاهده می‌شود که در اصل به حقوق کودک ضربه می زند.
وی بیان داشت: ما حد و مرزی کودکانی که در معرض خطر و در وضعیت و شرایط خاطر آمیز و دشوار اند نداریم؛ مانند کودکان کار، که این موضوع اهمیت پیدا می‌کند؛ چون از یک طرف اخباری که راجع به آنها اتفاق می‌افتد، انتشار آنها و بیان این مسائل طبیعتاً کمک می‌کند که ما با این آسیب اجتماعی مقابله کنیم و طبیعتاً می‌تواند به عملکرد بهتر سازمان‌های متولی منجر شود ولی از طرف دیگر خودش می‌تواند آسیب رسان باشد و به حقوق کودکان لطمه وارد کند.
مونیکا نادی ادامه داد: اولین نکته این است که کودکان افراد صاحب حق و مستقل از بزرگسالان هستند و حقوق و امتیازات ویژه دارند و همه افراد جامعه باید حقوق و آنها را رعایت کنند؛ یعنی در واقع کودکان بخشی از بزرگترها و یا والدینشان نیستند بلکه هویت و شخصیتشان مستقل از آنهاست و بر همین اساس که بسیار سخت پذیرفته می‌شود در جامعه ما، از حقوق مستقل برخوردارند؛ مثل حقوق فردی، حقوق اجتماعی، حقوق سیاسی و حقوق فرهنگی.
او گفت: ما یک سند بین المللی در زمینه حقوق کودک داریم که همانطور همه ما مستحضر ایم پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک است که ایران نیز به آن پیوسته و پیمان نامه حقوق کودکان را برشمرده و در کنار آن اصولی را هم تدوین کرده است؛ که باید کشورهای عضو آن به این اصول پایبند باشند و یکی از مهمترین این اصول تأمین منافع عالی کودکان است.
وی اضافه کرد: از دیگر حقوقی که این پیمان نامه برشمرده حقی است که کودکان بر حریم خصوصی خود دارند و حقی که کودکان برای محافظت شدن در برابر آنچه که در دنیای خارج می‌گذرد و حق مداخله در امور و تصمیمات شخصی خود دارند.
وی خاطر نشان کرد: هنگامی که می‌خواهیم خبر و تصویری را در مورد یک کودک منتشر کنیم، اولین چیزی که باید لحاظ کنیم این است که منفعت عالی کودک در انتشار این خبر و این تصویر لحاظ شود، و از طرفی در بعضی مواقع ممکن است که با آن هدف رسانه مغایرت‌هایی ایجاد شود و سختی‌های به کار رسانه بدهد؛ ولی باید اولویت را بگذاریم در هر آنچه که کودک سوژه آن هست و در اینجاست که اولویت، تأمین منفعت کودک می‌شود. در مورد کودک کار هم به طریق اولی اتفاق می افتد و انتشار تصاویر و همچنین انتشار اخبار آن به خاطر آن آسیب پذیری خاص‌تری که دارد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
مونیکا نادی در خصوص انتشار عکس‌ها که موضوع پر اهمیتی است گفت: در روش‌های قدیمی اینگونه بود که وقتی عکسی از کودک گرفته می‌شود بهتر است که چهره یا هویت کودک معلوم نباشد، و تمرکز روی حالت و شرایط دشوار باشد و آن شرایط دشوار منعکس و بلدتر شود؛ ولی با ترویج حقوق کودک، این شیوه‌های عکاسی تا حدودی باید کنار گذاشته شود.
او بیان کرد: حقوق کودک یک علم نوین‌تر است که در حال غلبه است، حتی در جاهایی که در واقع تصویر کودک هم ممکن است معلوم نباشد ولی حقوقی که کودک دارد مانند اینکه بداند سوژه عکاسی شده است و به او گفته شود که با چه هدفی از او دسترسی گرفته می‌شود و یا اگر به والدینش دسترسی هست از آنها اجازه گرفته شود، شاید در مورد کودکان کار یک تصور عمومی وجود داردکه کودکان کار اغلبشان، والدین ندارند و هیچ تجربه‌ای از زندگی خانوادگی ندارند؛ در حالی که در عالم واقع اینطور نیست و خانواده دارند و اتفاقاً شاید یکی از شیوه‌های نوین کسب درآمد یا کودک کار این باشد که از او عکس گرفته شود و منتشر شود که این خود یک کار نوین کودک است که با رضایت والدین است ولی انتشار عکس این کودکان برخلاف منفعتشان است.
وی افزود: در مقابل این، یک جاهایی چاره‌ای جز انتشار تصویر کودکان نیست و اینجا لازم هست که چون قوانین و مقررات نداریم، یک سری اصول و ضوابطی را بر اساس یک نگاه بین المللی و یک نگاهی به موازین حقوق کودکی بگذاریم. در واقع اصول و شرایط را می‌شود دو حالت کرد یک جاهایی که انتشار عکس کودک کلاً ممنوع است به ویژه کودکان کار، و آن هم زمانی است که انتشار عکس منجر به این می‌شود که این کودک در معرض تهدید و توهین و تحقیر و یا برچسب زنی باشد در واقع ما اینجا حتی اگر والدین اجازه دهند و حتی اگر خود کودک نیز اجازه دهد ما به عنوان عکاس یا خبرنگار اجازه انتشار این تصاویر را نداریم.
او گفت: خیلی وقت‌ها انتشار عکس، کودک را در معرض تهدید قرار می‌دهد مثلاً کار نوین کودکان که مدلینگ است و استفاده ابزاری از کودک می‌شود می‌بینیم که کودک خیلی زیبا با یک لباس مناسب نشان داده می‌شود و این ممکن است که  علاوه بر این که داریم آینده‌اش را تباه می‌کنیم و او را در یک مسیر متفاوتی قرار می‌دهیم و سطح توقعش را از زندگی متفاوت می‌کنیم در واقع او را در معرض خشونت قرار می‌دهیم.
وی ادامه داد: از یک طرف انتشار عکس نباید باعث تمسخر کودک شود و ناتوانی‌های او را نشان دهیم، همچنین انتشار عکس نباید باعث برچسب‌زنی شود؛ که البته تمام این ویژگی‌ها یعنی برچسب‌زنی‌ها، توهین‌ها و تمسخر و... نه تنها در عکس بلکه باید در اخبار نیز وجود نداشته باشد.
او افزود: ولی در یک جاهایی دیگر هست که طبیعتاً با توجه به هدف رسانه، شاید لازم است که عکس و تصویر بچه منتشر شود، البته در اینجا باید یک سری اصول را رعایت کنن؛ این که حریم خصوصی او رعایت شود، کرامت انسانی او زیر سال نرود، منافع عالیه او را در نظر بگیریم و تا جایی که می‌شود هویت او را فاش نکنیم.
مونیکا نادی بیان کرد: یونیسف یک شیوه نامه‌ای به نام اصول و راهنماهایی برای خبرنگاران و عکاسان دارد که در آن تاکید شده است که علاوه بر آنکه اگر به والدین دسترسی هست به والدین گفته شود به زبان محلی گفته شود و یا به خود کودک گفته شود که هدف چیست و چه استفادهای قرار است از عکس او بشود و از او نخواهیم تا ژستی بگیرد که خود واقعی او پنهان شود،  و اگر گروهی از کودکان باشد تبعیض بین آنها قائل نشویم بلکه بگذاریم بچه‌ها خود واقعی‌شان و آن شکلی که هستند، باشند. این قواعد در مواردی است که ممنوعیت مطلق وجود ندارد.  این اصول و قوانین بیشتر بر اساس پیمان نامه حقوق کودک است که تا حدودی شاید سختگیرانه باشد و شاید گاهی اوقات با اهداف رسانه مغایرت داشته باشد؛ ولی به نظر می‌رسد که اگر ما یک سری پایه‌هایی را بگذاریم می‌توانیم این اصول را با معیارهای فردی و یا شرایط تطبیق دهیم.
وی بیان کرد: همانطور که گفته شد ما قانون یا دستورالعمل نداریم و این یک مشکل است. هرچند که ما قانون حمایت از کودکان و نوجوانان را داریم که در این قانون هر نوع آزار جنسی، جسمی یا روانی به کودک جرم انگاری شده و تحت عنوان کودک آزاری قابل پیگرد است؛ و واقعاً اگر انتشار خبر یا انتشار تصاویر منجر به ورود این آسیب‌ها شود حتی از لحاظ حقوقی قابل پیگرد است، و در واقع آن جنبه مجرمانه و مجازات را صرف نظر از از اینکه چه تاثیری دارد به هر حال این جنبه را می‌تواند پیدا کند.
او در پایان عرایض خود گفت: به همین خاطر باید به جای رفتن به دنبال ضمانت اجراها، باید سعی کنیم که حقوق کودک و مبانی و اصول آن را بیشتر در جامعه جا بندازیم و وقتی که رعایت منفعت عالی کودکان را در اولویت قرار دهیم طبیعتاً به دنبال آن می‌توانیم این اصول را هم رعایت کنیم.