دسترسی به اطلاعات، اکسیژن دموکراسی/ آزادی بیان با اینترنت تقویت شده است

نشست «حق دسترسی آزاد به اطلاعات» به همت  انجمن علمی دانشجویی  حقوق ارتباطات و با حضور رویا معتمدنژاد و هدی غفاری، اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی برگزار شد و بر حق دسترسی آزاد به اطلاعات در دنیای جدید تاکید شد.

به گزارش عطنا، رویا معتمدنژاد سخنان خود را با سیر تاریخی فرایند آزادی بیان آغاز کرد و شش دوره این پدیده را چنین عنوان کرد: اول ظهور آزادی بیان، دوم آزادی بیان تا حق بر اطلاعات، سوم نظام حقوقی آزادی بیان، چهارم مصداق‌های حق بر اطلاعات، پنجم انقلاب دیجیتال و آزادی بیان و ششم آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات را نام برد.

این استاد دانشگاه در خصوص ظهور آزادی بیان، با اشاره به اینکه این مفهوم برای اولین بار توسط جان میلتون، شاعر انگلیسی‌زبان مطرح شده گفت: در قرن هجدهم میلادی فرانسه و آمریکا از جمله کشورهای پیش‌قدمی هستند که آزادی بیان را در متون حقوقی حود می‌گنجانند.

معتمدنژاد در این‌باره از دو رویکرد به آزادی یاد کرده و اظهار داشت: فرانسوی‌ها بر این باورند باید تا حدی محدودیت وجود داشته باشد و در مقابل دیدگاه آمریکایی‌  بر این باور است که نباید هیچ چارچوبی برای آزادی بیان وجود داشته باشد.

او در مورد دوره «آزادی بیان تا حق بر اطلاعات» خاطرنشان کرد: مفهوم لیبرالیستی که در قرن هجدهم وجود داشت در اینجا تا حدودی کنار گذاشته می‌شود به‌طوری که در این عصر تأکید بیشتر بر فرستنده بوده است نه مخاطب، اما بعد از جنگ جهانی دوم و تلفات و کشتار زیادی که این جنگ دربر داشت، یک اجماع به‌وجود آمد که وجود آزادی مطبوعات برای آگاه‌سازی مردم چقدر اهمیت دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه افزود: در سال ۱۹۴۷ در آمریکا کمیسیون هاجینز در ارتباط با مسئولیت اجتماعی مطبوعات شکل می‌گیرد، در سال ۱۹۵۶ پترسون و زیبرت با هم همکاری‌هایی می‌کنند، در سال ۱۹۶۳ پاپ حق دسترسی هر فردی به اطلاعات بی‌طرف را مطرح می‌کند و در سال ۱۹۷۸ دسترسی افراد به اسناد اداری به تصویب می‌رسد.

وی در خصوص نظام حقوقی آزادی بیان هم گفت: آزادی بیان یک آزادی خاص و منحصر به فرد است چون موجبات تحقق امور دیگری را به همراه دارد، این حق گرچه بعضی مواقع می‌تواند به دیگر حقوق آسیب وارد آورد، با این حال، حقوقی است که هم جنبه فردی و هم جمعی دارد.

معتمدنژاد با اشاره به وظایف دولت‌ها در برابر آزادی بیان تصریح کرد: دولت‌ها نباید به آزادی بیان خدشه وارد کنند، بلکه باید اقدامات مثبتی در جریان این مسیر انجام بدهند از جمله برداشتن موانع از سر راه آزادی بیان، با این حال نباید از نظر دور داشت که آزادی بیان یک آزادی نسبی است.

این استاد دانشگاه در ارتباط با انقلاب دیجیتال در آزادی بیان اشاره کرد: در دنیای کنونی آزادی بیان با تکنولوژی‎‌های نوین به‌خصوص اینترنت تقویت می‌شود.

وی درمورد آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات سخنان سردبیر یونسکو «ارینا بوکووا» را بیان کرد و گفت: بیشتر از دو هزار سال پیش ارسطو گفته است که تمامی افراد بشری مایل به دانستن هستند اما برای دانستن در گام اول باید به اطلاعات دسترسی داشت، دسترسی به اطلاعات موتور ضروری برای تحقق اهداف توسعه پایدار است.

معتمدنژاد در پاسخ به این پرسش که آیا جهان‌شمولی آزادی بیان در جوامع جهان سومی تأثیر منفی می‌گذارد، گفت: نبودن آزادی بیان در یک جامعه‌ فقر و نابرابری به‌ وجود خواهد آورد و بودنش باعث ارتقای نظام‌های دموکراتیک می‌شود.

در ادامه هدی غفاری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در سخنانی درباره پیشینه آزادی بیان در ایران، گفت: در سال ۱۳۸۸ بعد از اختلافی که بین مجلس و شورای نگهبان وجود داشت، در نهایت مجمع تشخیص مصلحت نظام قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را تصویب کرد.

غفاری با اشاره به جایگاه مطبوعات یادآور شد: زمانی که ارکان دموکراسی را برمی‌شمردند از بحث آزادی مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی نام می‌بردند، در فضای کنونی و تحولاتی هم که اتفاق افتاده است دسترسی به اطلاعات را اکسیژن دموکراسی می‌نامند.

وی به حقوق آزادی مطبوعات در جمهوری اسلامی هم اشاره کرد و گفت: منبع حقوق در جمهوری اسلامی بر اساس موازین شرعی است و رویکردهای فقهی نیز در آن زیاد به چشم می‌خورد، همانطور که حضرت علی می‌فرماید «آگاه باشید حق شما بر من آن است که جز اسرار جنگی هیچ رازی را از شما پنهان ندارم و هیچ کاری را به جز حکم شرع بدون مشورت شما انجام ندهم و در پرداخت حقوق شما کوتاهی نکنم و ا همه شما بگونه مساوی رفتار کنم.»

غفاری رویکردهای ایرانی به آزادی اطلاعات را چنین عنوان کرد: رویکرد اول به قبل از سال ۸۸ بازمی‌گردد که ما زمینه‌های این بحث را در کشور داشتیم، برای مثال، بر ماده ۵ قانون مطبوعات تأکید دارند که می‌تواند پیشینه‌ دسترسی آزاد به اطلاعات باشد و در آن مقرر شده است که «کسب و انتشار اخبار داخلی و خارجی که به منظور افزایش آگاهی عمومی و حفظ مصالح جامعه باشد» و رویکرد دوم بعد از سال ۸۸ به وجود آمد که در آن قانون دسترسی آزاد به اطلاعات تصویب شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در پاسخ به این پرسش که آیا آزادی مطبوعات چیزی بیشتر از یک تئوری برای فریب افکار عمومی نیست، اینگونه پاسخ داد: یکی از انتقادهای که بر دموکراسی وارد شده است حکومت پوپولیست‌ها برای فریب افکار عمومی است، به‌طوری که افکار عمومی را به سمت و سوی اهداف و مقاصد مورد نظر خود سوق می‌دهند، در حالی که هدف اصلی مطبوعات و رسانه‌ها آگاه‌سازی توده مردم بوده و خواهد بود.