گزارشی از وضعیت نشریات دانشجویی دانشگاه علامه؛ افزایش ۲ برابری تعداد نشریات در چهار سال گذشته

نشریات دانشجویی صدای دانشجو و دانشگاه است، ویترینی از دغدغه‌ها و مسائل مختلف که دانشجو سعی می‌کند با دید خود آن را بچیند. در سال‌های گذشته ما در دانشگاه علامه‌طباطبائی شاهد افزایش نشریات بودیم که هر کدام با دغدغه‌هایی منتشر می‌شوند، نشریاتی که برخی از آنها حتی به مراتب قوی‌تر از مطبوعات رسمی و سراسری کشور هستند که البته در این عرصه مشکلات زیادی هم برای آنها وجود دارد.

نیاز به گفتن نیست که به زعم اکثر دانشجویان، فضای نشریات دانشگاه علامه در سال‌های پیش از ۹۲ بسیار نامساعد بود ولی در این ۴ سال اتفاقاتی باعث شد تا فضا کمی بهبود یابد، اما این افزایش کمی نشریات تا چه حد به کیفیت آنها کمک کرده است خود سوال دیگری است که در گزارش دیگری به آن پرداخته خواهد شد.

از آنجا که عطنا در نظر دارد هر هفته یک نشریه دانشجویی معرفی کرده و مورد نقد و بررسی قرار دهد برای بررسی آنچه که در فضای نشریات دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی می‌گذرد؛ گفت‌وگوهایی با مسئول خانه نشریات و برخی از مدیران مسئول نشریات دانشجویی داشتیم که در ادامه می‌آید.

علیرضا قنبری، مسئول خانه نشریات دانشگاه علامه‌طباطبائی از نظارت پیش از چاپی که تا سال ۹۲ داشت می‌گوید، «در دوره ریاست قبلی دانشگاه نظارت پیش از چاپ هم در برای نشریات دانشجویی وجود داشت که تصیمیم ریاست دانشگاه بود. در آن زمان حتی به تک تک کلمات هم توجه می‌شد و کمیته نظارت بر نشریات مطالب را تحلیل و تفسیر می‌کرد».

نظارت پیش از چاپ حذف شده است

با انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ و پس از آن تغییر ریاست دانشگاه علامه‌طباطبائی فضا کمی تغییر می‌کند، به گفته قنبری دانشجویان می‌گوید که یکی از مطالبات دانشجویان در دانشگاه ایجاد فضای بازتر برای بیان خواسته‌هایشان بود، «به نظرم با شیب ملایمی به نقطه امروز رسیدیم. الان دانشجویان به راحتی می‌توانند نشریه داشته باشند و در آن خواسته‌هایشان را بیان کنند. ما دیگر نظارت پیش از چاپ نداریم و بعد از انتشار اگر طبق آئین‌نامه نشریه‌ای تخلفی داشته باشد به کمیته نظارت دعوت می‌شود و سپس با حضور اعضای کمیته و با توجه به آئین‌نامه انتشار نشریات دانشجویی تصمیم گرفته می‌شود.»

مسئول خانه نشریات دانشگاه علامه‌طباطبائی به افزایش دوبرابری نشریات دانشجویی طی سال‌های ۹۲ تا ۹۶ اشاره می‌کند «سال ۹۲ ما حدودا ۴۰ تا ۵۰ عنوان نشریه داشتیم که بیشتر نشریات علمی یا نشریات تشکل‌های مختلف بود. از سال ۹۲ ما شاهد افزایش نشریات به ویژه در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بودیم. و الان ۹۲ عنوان نشریه در دانشگاه وجود دارد.»

در چهار سال گذشته از یک طرف تشکل‌های دانشگاه رشد کرد و از طرف دیگر افرادی که به صورت شخص حقیقی مجوز نشریه دریافت می‌کردند افزایش داشته اشت. قنبری در مورد حمایت‌های مالی دانشگاه از نشریات هم می‌گوید، «این حمایت تفاوتی نکرده است، مسئولان سعی کرده‌اند که یک حمایت حداکثری از نشریات داشته باشند اگر دانشگاه علامه را با دانشگاه بزرگ کشور مقایسه کنیم به لحاظ مالی ما یکی از دانشگاه‌های پیشتاز هستیم.»

نشریات دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی در سال‌های اخیر در جشنواره‌های ملی و منطقه‌ای هم حضور پر رنگی داشتند آن طور که قنبری می‌گوید سال ۹۴ در جشنواره نشریات منطقه یک کشور(دانشگاه‌های تهران)، دانشگاه علامه بیشترین تعداد رتبه را داشته و در جشنواره سراسری نشریات دانشجویی کشور در سال ۹۴(تیتر۹) هم در بین ۱۴ هزار اثر ۹ رتبه و در تیتیر ۱۰، در بین ۳۷ هزار اثر ۶ رتبه برتر را نشریات دانشگاه علامه کسب کرده است.

موضوع دیگری که در نشریات دانشجویی وجود دارد کارگاه‌های آموزش روزنامه‌نگاری است. بر اساس آئین نامه مدیر مسئول و سردبیر یک نشریه دانشجویی باید در این کارگاه‌ شرکت کند تا بتواند سردبیری یا مدیر مسئولی یک نشریه را داشته باشد. به گفته مسئول نشریات دانشگاه علامه این کارگاه در هر نیم‌سال تحصیلی یک بار در دانشگاه برگزار می‌شود و علاوه بر آن کارگاه‌های تکمیلی و تخصصی برای کسانی که به این حوزه علاقه دارند هم وجود دارد.

انتشار نشریات منظم‌تر شده است

از طرف دیگر موضوعی که در نشریات دانشجویی به ویژه در دوسال اخیر برجسته شده انتشار منظم‌تر این نشریات بوده است. قنبری در این باره نیز می‌گوید، «در گذشته شاید فقط نیمی از نشریات به صورت منظم منتشر می‌شدند اما الان نشریات دانشجویی با نظم و ترتیب بهتری چاپ می‌شوند که شاید علت آن تغییر فضای کشور و میزان حمایت مسئولان دانشگاه باشد. همچنین از نظر کیفی هم به دلیل رقابتی که بین نشریات در این دو سال اخیر شکل گرفته شاهد رشد بودیم.»

هیچ برخوردی با نشریات نداشتیم

مسئول نشریات دانشگاه علامه‌طباطبائی که ۶ سال است این مسئولیت را عهده‌دار است، می‌گوید «در این مدت با هیچ نشریه‌ای برخوردی نداشتیم و هیچ وقت به بحث تخلف نرسیدیم فقط یک مورد نشریه «باران» بود که شاکی خصوصی داشت و دانشگاه اصلا شکایتی نکرده بود و به آن رسیدگی شد.»

در این میان نگاه دانشجویان به وضعیت نشریات و حمایتی که مسئولان دارند هم اهمیت دارد، در گفت‌وگوهایی که با چند تن از مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی داشتیم تقریبا اکثریت از روند مثبت نشریات سخن گفتند البته گاها گلایه‌هایی هم داشتند به ویژه از رئیس دانشگاه؛ آنها معتقدند که حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی با همه کانون‌ها و تشکل‌ها دیداری داشته اما تا به امروز جلسه‌ای با فعالان نشریات نداشته است.

نشریات دانشجویی حرف برای گفتن دارند

شکوفه صادقی، مدیر مسئول نشریه خط سفید که از سال ۹۲ در این حوزه کار می‌کند معتقد است که در یک سال و نیم گذشته روند نشریات دانشجویی بسیار مثبت بوده است، او می‌گوید اعضای هیئت تحریریه نشریات موجود فعال عمل می‌کنند، «نشریه دانشجویی مؤثر است هم برای دانشجویی که فعالیت می‌کند و هم برای مخاطبان آن. نشریات دانشجویی صدای دانشجو است اما شاید این تلاش‌ها دیده نشود که یکی از علت‌های آن تعداد کم شمارگان نشریات باشد.» صادقی که از سال ۹۵ مدیر مسئولی این نشریه را عهده دار شده است همچنین می‌گوید، «معمولا نشریات دانشجویی حرفی برای گفتن دارند که منتشر می‌شوند و باید آن حرف مخاطب‌اش را جذب کند، که این امر نیازمند کمک معاونت فرهنگی و خانه نشریات دانشجویی دانشگاه است.»

او جشنواره نشریات داخلی و سراسری را هم اقدام مثبتی ارزیابی می‌کند و معتقد است این جشنواره‌ها باعث می‌شود به نشریات دانشجویی بها داده شود. از صادقی درباره مشکلاتی که تا به امروز با خانه نشریات یا کمیته ناظر داشته است هم سؤال می‌کنم، «ما تا به امروز مشکل خاصی نداشتیم و بخش نشریات معاونت فرهنگی همکاری خوبی داشتند. اگر موردی هم بوده پس از درخواست ما رفع شده است.»

خط قرمزها کمتر شد

سارا زارع که از سال ۹۴ تا بهمن ۹۵ مدیر مسئول نشریه آفتاب بود هم در مورد نشریات دانشجویی دانشگاه می‎‌گوید، «زمانی که ترم سوم دوم بودم برای انتشار نشریه درخواست دادم که چند بار رد شد. آن زمان خط قرمزها زیادتر و وسیع‌تر بود که البته سیاست‌های دانشگاه بعدها تغییر کرد فکر می‌کنم چون در دوره قبلی نشریه‌ای به آن صورت وجود نداشت و چند نشریه هم که مجوز گرفته بودند تند بودند طبیعی بود که برای مجوز محدودیت‌هایی باشد و به فقط به کسانی که با خودشان بودند یا آنها را می‌شناختند مجوز بدهند.»

او به تغییر فضای دانشگاه و افزایش تشکل‌ها هم اشاره می‌کند و معتقد است که باید ببینیم که خود دانشجویان چه قدر تمایل دارند در این عرصه کار کنند، «به نظر می‌رسید دانشجویان علاقه زیادی داشتند که در یک تشکل سیاسی کار کنند تا نشریه. برای همین ممکن بود مدت‌ها طول بکشد تا ما بتوانیم یک مطلب را از دانشجویی بگیریم. به نظرم فکر می‌کنم ما هیچ وقت در نشریات دانشجویی موفق نبودیم که یکی از دلایل آن این بود که عدم تمایل دانشجویان برای فعالیت در این عرصه بود.»

زارع هم در پاسخ به این سؤال که آیا در طول دوره انتشار نشریه مشکلی از طرف کمیته ناظر ایجاد شد؟ هم می‌گوید، «در یکی از شماره‌ها ما مطلبی را چاپ کردیم البته اشتباه از خودمان بود، چون متوجه شدیم مطلب چاپ شده‌ به اشتباه منتشر شده بود. ما توزیع نشریه را متوقف کردیم. در مجموع ما مشکل به آن صورت نداشتیم.»

او در پایان حرف‌هایش به یک نکته اشاره می‌کند، «در نشریات دانشجویی مهم است که خودتان را برجسته نکنید، اگر این‌طور حتی در موردی که شاید همه با آن مخالف باشند و شما حرفی بزنید تذکر می‌گیرید. من نشریه‌ کارگری و معلمی منتشر کردم که تندترین حرف‌ها در آن زده شده بود، اما کوچکترین تذکری را نگرفتم. فقط یک مورد در شماره اول بود که در آن هم از طرف دانشگاه تذکری نگرفتم فقط از سمت بسیج دانشگاه واکنش‌هایی داشتیم.»

باید قدردان ۲ عضو دانشجویی کمیته ناظر باشیم

محمد صوفی، مدیر مسئول نشریه قاصد است او از بهار امسال این دوهفته‌نامه را منتشر می‌کند البته پیش از این در نشریه «باران» فعالیت می‌کرد. صوفی می‌گوید که در دولت روحانی سعی شده که دانشجویانی که در تشکل‌ها یا نشریات فعالیت می‌کنند تحت فشارهای مختلفی قرار بگیرند، «تخصیص منابع به فعالیت‌های فرهنگی دیگر، بستن فضا و.. مورادی است که این فشارها دیده می‌شود البته احضار دانشحویان هم بوده که در علامه این موضوع بسیار کمتر دیده می‌شود.»

او اضافه می‌کند، «ساز و کار نظارت بر نشریات دانشجویی، کمیته نظارتی است که دو عضو دانشجویی هم دارد باید از این دو عضو تقدیر کنیم، آنها دارند فعالیت‌های مثبتی دارند، به نظرم محصول جلسات کمیته نظارت مثبت بوده که توانستند فشارها به کمتر کنند.»

حمایت مالی خانه نشریات دانشگاه علامه‌طباطبائی از نشریات دانشجویی به دو صورت است، یکی چاپ نشریه و دیگری کمک هزینه صفحه‎آرایی. موضوعی که صوفی می‌گوید پرداخت هزینه صفحه‌آرایی دیر پرداخت می‌شود، «این دیرکرد مشکلاتی به وجود می‌آورد به همین دلیل ما طراح نشریه را از دست دادیم.»

صوفی همچنین در مورد نظارت‌ها می‌گوید، «پس از حضور دکتر سلیمی ما نظارت پیش از چاپ را شاهد نیستیم. اما مسائلی بوده برای مثال نشریه سیاه مشق در جشن ورودی‌ها در سال ۹۴ جمع شد که به نظرم برخورد قهری بود. تا جایی که در جریان هستم کمیته نظارت به برخی واژه‌گان هم صحبت‌های دقیقی دارند و اینکه تأکید می‌کنم باید قدر دو عضو دانشجویی را بدانند به این دلیل است که می‌توانند فضا را در کمیته نظارت تغییر دهند.»

او در مورد نشریه قاصد هم می‌گوید، «در شماره‌ای که ما با بهاره هدایت و پروین فهیمی مصاحبه کردیم، اطلاع دارم که در کمیته ناظر در این مورد بحث صورت گرفته اما تذکری دریافت نکردیم.»

صوفی به عدم ارتباط ریاست دانشگاه با نشریات دانشجویی هم انتقاد دارد، «در جشنواره داخلی دانشگاه دکتر سلیمی حضور نداشتند برای من سؤال بود که ایشان در برنامه کانون‌ها بودند اما در جایی که باید حضور داشته باشند تا صدای دانشحویان را بشنوند، نبودند.»

سال گذشته بهترین سال نشریات دانشجویی بود

کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دو عضو از دانشجویی هم دارد که با رأی مدیران مسئول نشریات انتخاب می‌شود، محمد خجسته، مدیر مسئول نشریه جریان یکی از این دو عضو است. او می‌گوید دانشگاه بر اساس آن چیزی که وزارت علوم مشخص کرده به نشریات دانشجویی کمک مالی می‌کند. خجسته می‌گوید از سال ۹۳ فعالیت در عرصه مطبوعات دانشجویی را آغاز کرده است، «به نظرم سال گذشته، بهترین سال نشریات بود چون از یک طرف انتشارشان منظم‌تر بود و از طرف دیگر ما شاهد افزایش تعداد نشریات دانشجویی بودیم.»

او معتقد است که تا سال ۹۴ نشریات فضای نسبتا آرامی داشتند و بیشتر نشریات به صورت مناسبتی منتشر می‌شد، «کمیته ناظر در سال‌های گذشته حمایتی نمی‌کرد یکی از دلایل آن اداره این کمتیه توسط یک جناح و عدم شرکت یکی از دو عضو دانشجویی بود. از طرف دیگر وقتی مطالبه‌ای صورت نگیرد معاونت فرهنگی هم به نشریات اهمیت نمی‌دهد چون اگر نشریات قوی باشند صدای دانشجویان را می‌رسانند.»

او می‌گوید از سال گذشته جلسات کمیته ناظر منظم‌تر شده است و همه اعضا در آن شرکت می‌کنند، «فضای دانشگاهی و تشکلی باید در یک مسیر آرام و منطقی پیش رود.  زمانی که در دوره دکتر سلیمی جناح چپ شش هفت مجوز نشریه گرفت که امروز همان‌ها معتقدند که رئیس دانشگاه دیکتاتور است این تشکل‌ها تمام مجوزهایشان را گرفتند و مدعی آزاد اندیشی هستند اما امروز به همان رئیس دانشگاهی که هم‌فکر خودشان بوده می‌گویند دیکتاتور، به نظر من دکتر سلیمی عملکرد نسبتا موفقی داشته است.»

عضو دانشجویی کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی در مورد برخوردهایی که این کمیته با نشریات داشته است هم می‌گوید، «حمایت‌ها از گروه‌های سیاسی مختلف برابر است. در این مدت فقط یک نشریه تذکر شفاهی گرفت، مطلب منتشر شده بود که مدیر مسئول اعلام کرد آن را ندیده است ما اصل را گذاشتیم بر ندیدن ایشان. حتی برخی نشریات که با افرادی مصاحبه کرده بودند که دانشگاه مجوز حضور آنها را در دانشگاه نمی‌دهد از طرف کمیته نظارت تذکری نگرفتند. تلاش ما این بود که با گفت‌وگو مسائل را حل کنیم.»

به نظر می‌رسد برای بهبود فضای نشریات دانشجویی دو کار باید صورت بگیرد، از یک طرف با وجود اینکه دانشجویان از خانه نشریات رضایت نسبی دارند بهتر است مسئولان دانشگاه و به طور مشخص معاونت فرهنگی و اجتماعی حمایت‌های خودش را به شکل‌های مختلف از نشریات دانشجویی بیشتر کند تا انگیزه فعالیت در این عرصه نیز افزایش یابد از طرف دیگر همان‌طور که در صحبت‌های مسئولان نشریات عنوان شد دانشجویان باید بیشتر به این عرصه بها بدهند و با نظارت مدنی تخصصی‌تر هم به پویایی فضای نشریات کمک کنند و از طرف دیگر محیط کارآمدتری برای دانشگاه به ارمغان آورند.