میزان اشتغال در مقطع کارشناسی ارشد بیش از ۶۵ درصد و در مقطع دکتری بالای ۸۵ درصد

در چندسال اخیر و با افزایش چشمگیر شمارِ دانش آموختگان دانشگاهی در کشور، بحث های مختلفی در محافل دانشگاهی و حوزه‌های عمومی و اجتماعی، درباره لزوم تغییر کارکردهای سنتی مبتنی بر آموزشِ صرف نیروی انسانی در دانشگاه‌ها و نیز ضرورت ارتقای توانمندی و مهارت دانش آموختگان متناسب با نیازهای بازار کار درگرفته است. این مهم، اکنون به مثابه یک دغدغه و اولویت مهم سیاستگذاران و مجریان نظام دانشگاهی در ایران مورد توجه قرار گرفته است.
در این میان، یکی از نمونه‌های موفق در نظام دانشگاهی کشور، اجرای "طرح مهارت آموزی دانشجویان" در دانشگاه علامه طباطبایی است. درباره زمینه‌ها و چالش‌ها، ابعاد، اهداف و اولویت‌های این طرح با دکتر حسین سلیمی، رییس دانشگاه علامه طباطبایی به گفت وگو نشسته‌ایم.
دکتر سلیمی، ۵۵ ساله و استاد پایه ۲۴ دانشگاه علامه طباطبایی در رشته روابط بین الملل است. از زمان حضور او در جایگاه ریاست دانشگاه در سال ۱۳۹۲، بسیاری از رویه‌های علمی و آموزشی، پژوهشی و دانشجویی در دانشگاه اصلاح و بهبود یافت. دانشگاه علامه طباطبایی در زمان ریاست دکتر سلیمی و از سال۱۳۹۵ در نظام رتبه بندی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارتقای چشمگیری یافت و در زمره ۱۳ دانشگاه برتر کشور و دانشگاه مرجع و تخصصی حوزه علوم انسانی و اجتماعی ایران قرار گرفت.
آنچه در پی می‌آید، شرح کاملی از گفت وگوی خبرنگار روابط عمومی این وزارتخانه با دکتر سلیمی است:

طرح مهارت افزایی در دانشگاه علامه طباطبایی چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟
یک ملاحظه نظری و چند مشاهده تجربی در طول مسئولیت اجرایی بنده سبب شکل گیری این ایده شد.
در ملاحظه نظری احساس می‌شد که آموزش رسمی ما علیرغم انتقال اطلاعات مناسب به دانشجویان به نوعی منفک از جامعه است.
آموزش رسمی ما اطلاعات تئوری خوبی دارد اما دانشجویی که قصد ورود به بازار کار را دارد بااین پرسش که "کجا از این اطلاعات می‌توانم استفاده کنم؟ " مواجه می‌شود.
وقتی دانشجویان رشته‌های مختلف در جامعه متناسب با علم و رشته خود مشغول به کار نمی‌شوند، آنها دچار افسردگی فردی و بی عملی در زمینه‌های مختلف می‌شوند.
مجموع این موضوعات بیانگر انفکاک تمامی رشته‌ها در آموزش عالی از جامعه است. در ابتدا برای تشکیل طرح‌های مهارتی این گزاره مطرح شد که وظیفه دانشگاه، تربیت انسان است اما ایجاد شغل که جزو وظایف دانشگاه‌ها نیست. اما در مواجهه با دانشجویان این نتیجه حاصل شد که این گزاره کارامد نیست زیرا این موضوع مطرح شد که دانشگاه‌ها به گونه‌ای آموزش‌ها را ارائه دهند که متناسب با نیاز جامعه در حوزه اشتغال باشد.
بر همین اساس، ما رایزنی‌های بسیاری با سازمان‌های مختلف مبنی بر اینکه آیا می‌توان آموزش رسمی را به گونه‌ای دگرگون کنیم که در خدمت جامعه و دانشجویان باشد؟ انجام دادیم.
در صحبت با دستگاه‌های اجرایی به این نتیجه رسیدیم که درحال حاضر فاصله زیادی بین آموزش رسمی کشور و جامعه وجود دارد و دستگاه‌های دولتی و خصوصی ذهنیت اینکه متناسب با نیازشان از دانشگاه‌ها، دانشجو و نیرو مطالبه کنند را ندارند.
برای بهتر کردن شرایط، برگزاری دوره‌های مهارتی مکمل برای دانشجویان را با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای در دستور کار قرار دادیم و مسئولیت رصد حرفه‌های مورد نیاز جامعه بر عهده این سازمان گذاشته شد. اینکه دانشجوی رشته‌های مختلف در حوزه درسی خود باید چه مهارتی را داشته باشند تا به راحتی وارد اشتغال شوند.
این موضوع را از گروه‌های آموزشی و مرکز کارآفرینی وزارت علوم پیگیری کردیم که متاسفانه گروه‌های آموزشی به غیر از چند مورد محدود خواهان این تغییر نبودند اما پس از گذشت یکسال از این ماجرا، دوره‌های مهارتی شکل گرفت یعنی به ما حدود ۴۰ حوزه در خصوص مهارت‌های مورد نیاز برای هر رشته در کشور ارائه شد.
برای اجرای این طرح به هر فرد و سازمانی که مراجعه کردیم طرح را تایید کردند اما حمایتی از آن صورت نگرفت و تنها وزارت علوم بود که به لحاظ معنوی و آیین نامه‌ای به طور کامل حمایت کرد.

خوشبختانه طرح مهارت افزایی پس از شکل گیری، با استقبال زیادی از سوی دانشجویان مواجه شد طوری که دانشجویان با علاقه خودشان در صورت برگزاری کلاس‌ها در روزهای تعطیل نیز حضور می‌یابند.

بازخوردهای طرح مهارت افزایی دانشجویان به چه شکلی بوده است و اجرای این طرح چه تاثیری در بهبود وضعیت اشتغال دانشجویان داشته است؟
در بررسی‌های انجام شده مشخص شد، بیش از ۸۰ درصد از دانشجویان از اجرای این طرح رضایت دارند اما برای بررسی وضعیت اشتغال آنها نیاز به زمان است زیرا هنوز یک سال از اجرای طرح مهارت افزایی گذشته است و بسیاری از این دانشجویان اکنون درحال تحصیل هستند.
اخیراً تفاهم نامه‌ای با بورس امضا کردیم که دو محور دارد: یکی مهارت‌های بورس برای دانشجویان درحال تحصیل که می‌توانند پس از اتمام دوره تحصیلشان در شرکت‌های کارگزاری بورس مشغول به کار شوند و محور دیگر درخواست کارگزاران بورس برای برگزاری دوره‌ها توسط دانشگاه است.
از سال آینده شرکت در دوره‌های مهارت افزایی در دفترچه کنکور دانشجویان آورده می‌شود تا داوطلبان بدانند با حضور در دانشگاه علامه طباطبایی، علاوه بر فراگیری دروس آکادمیک، مهارت‌های مختلف دیگری را نیز می‌آموزند.

اخیراً پژوهشی در خصوص وضعیت اشتغال دانشجویان انجام شده است، در خصوص نتایج آن توضیحاتی بفرمایید.
براساس بررسی‌های انجام شده مشخص شد درحال حاضر سطح اشتغال دانشگاه علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری از برخی دانشگاه‌ها بالاتر است.
اکنون میزان اشتغال دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی حدود ۳۸ درصد است و ۶۲ درصد فاقد شغل هستند. این آمار در نگاه اول هولناک است اما باید توجه کرد که دو چیز در آن نادیده گرفته شده است: یکی سربازی و دیگری افرادی که در دوره‌های بعدی ادامه تحصیل می‌دهند بر همین اساس باید متقاضیان کار معیار سنجش قرار گیرند.
در مقطع کارشناسی ارشد نیز میزان اشتغال بالای ۶۵ درصد و در مقطع دکتری بالای ۸۵ درصد است.
در خصوص اشتغال دانشجویان باید گفت که اطلاعات برخی از انواع مشاغل در دسترس دانشگاه نیست مثلاً یکی از رشته‌هایی که آمار بیکاری در خصوص آن زیاد مطرح می‌شد، حقوق بود درصورتیکه مشخص شد بسیاری از فارع التحصیلان حقوق در موسسه‌های حقوقی بدون بیمه کار می‌کنند به همین دلیل جزو آمارهای اشتغال محاسبه نمی‌شدند.

در حال حاضر افق پیش روی دانشگاه علامه طباطبایی چیست؟
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که ثروت و شرکت‌های سرمایه گذاری به مفهوم کشورهای دیگر در آن وجود ندارد لذا شرکت‌های کارآفرین سرمایه خود را از کجا باید تامین کنند؟
اما این به معنای این نیست که دانشگاه‌ها کارآفرین نشوند. ما باید منابع ثروت را در جامعه پیدا کنیم و باآنها به صورت ارگانیک ارتباط برقرار کنیم زیرا امروزه نیاز به ارتباط ارگانیک بین دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی امری لازم و ضروری است.
باید دانشگاه‌های دولتی کشور با نهادهای دولتی و دستگاه‌های اجرایی به صورت ارگانیک ارتباط برقرار کند که برای رسیدن به همین هدف دوره‌های مهارت افزایی در دانشگاه علامه طباطبایی شکل گرفت و پتانسیل رسیدن به این هدف در صورت همکاری دستگاه‌های مختلف، وجود دارد.