نشست تخصصی بازخوانی نقش شوراها در تحقق حکمروایی شهری برگزار شد

به همت انجمن علمی دانشجویی مدیریت شهری دانشگاه علامه طباطبایی و به مناسبت روز شوراها نشست تخصصی بازخوانی نقش شوراها در تحقق حکمروایی شهری با حضور دکتر دانشپور استاد دانشگاه علم و صنعت، دکتر نوذرپور شهردار منطقه ۲۲ تهران، دکتر کاظمیان استاد دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر حق شناس رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران و دکتر بصیرت سرپرست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران دوشنبه نهم اردیبهشت 1398 در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طلاطبائی برگزار شد.

این نشست با حضور چهار متخصص حوزه مدیریت شهری، محمدجواد حق‌شناس، غلامرضا کاظمیان، علی نوذرپور و میثم بصیرت به صورت پنل سخنرانی و پرسش و پاسخ، میزبان علاقمندان دانشگاهی و حرفه‌ای این حوزه بود.

دکتر غلامرضا کاظمیان، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرکل دفتر توسعه طرح‌های کالبدی وزارت راه و شهرسازی به عنوان میزبان پنل ابتدا به تشریح جایگاه این دانشگاه در توسعه علمی مدیریت شهری به عنوان نخستین دانشگاهی که این رشته را به عنوان مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد وارد فضای آکادمیک ایران نموده است، پرداخت و سپس به ایراد سخن در خصوص بازخوانی نقش شوراها در تحقق حکمروایی شهری پرداخت.

استاد مدیریت شهری دانشگاه علامه با اشاره به لزوم کنترل توقعات از شورای شهر، افراط و تفریط در این توقعات را نادرست دانست و بیان نمود: از یک نهاد ۲۰ ساله نمی‌شود انتظار ۱۰۰ ساله داشت و اگر توقع‌مان بیش از حد باشد، منجر به ناامیدی خواهد شد. از طرف دیگر اگر انتظارمان کمتر از حد باشد نیز منجر به آسیبی دیگر می‌شود که آن عبارت است از پذیرفتن برخی نقص‌های ساده که قابل برطرف نمودن هستند. وی این دو عامل را پیش شرط‌های بازخوانی نقش شوراها دانست و اظهار داشت: اصل مهم در این حوزه مربوط به ادبیات توسعه است که می‌گوید نهادی موفق می‌شود که قابل اعتماد، اعتنا و احترام باشد.

کاظمیان، سیاست‌گذاری، نظارت و برقراری ارتباط میان ذی‌نفعان را اولین انتظار منطقی از شورا دانست و افزود: دومین انتظار از شورا این است که در مرکزیت حکمروایی قرار گیرد و تمرین دموکراسی در سطح محلی باشد. سومین انتظار نیز یکپارچگی در برابر مدیریت واحد و متفرق از طریق شورا است و همینطور نقش ارتباطی شورا میان نهادهای محلی و ملی است.

دکتر محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران سخنان خود را با اشاره به سابقه تاریخی شورا در ایران آغاز نمود و آن را دستاورد قیام مردم در مشروطه دانست که خواستند به استبداد پایان دهند. او سپس با اشاره به فراز و نشیب‌های استبداد و شورا در دوره پهلوی به شکل‌گیری و تقویت مجدد نهاد شورا در دوران پس از انقلاب اسلامی پرداخت و افزود: توجه به نهاد شورا در جمهوری اسلامی به حدی بوده که یک فصل از قانون اساسی به آن اختصاص یافته است. 

او اظهار داشت: در دوران دفاع مقدس، شرایط به گونه‌ای بود که مسئولین روی خوشی به شکل‌گیری شورا نشان ندادند. این رویکرد متاسفانه پس از جنگ نیز ادامه یافت و در دوران سازندگی نیز فرصتی برای این فصل مهم قانون اساسی ایجاد نشد، اما نهایتا در دوران اصلاحات و در ۹ اردیبهشت ۷۸ اولین نهاد شورای جدید شکل گرفت.

سخنران بعدی پنل، دکتر علی نوذرپور شهردار منطقه ۲۲ تهران بود که سخنان خود را به بخش مهمی از وظایف شورا که مورد غفلت قرار گرفته است، اختصاص داد.

نوذرپور، نخستین گام در مدیریت شهری را ایجاد بستر لازم برای نهادسازی بیان نمود و گفت: قانون تقسیمات کشوری محله را به عنوان خردترین بخش تقسیمات معرفی نموده و حدود آن را در تقسیمات شهرداری معین می‌کند. بر این اساس برنامه‌ریزی شهری باید از محله آغاز شود.

شهردار منطقه ۲۲ تهران با اشاره به ماده ۵۴ قانون شهرداری‌ها و ابلاغ دستورالعمل محله‌بندی در سال ۹۵ توسط وزارت کشور، استثنا شدن شهرداری تهران از این موضوع را مایه تاسف دانست و اظهار داشت: شهرداری تهران مجاز شده است به اختیار خود بر اساس این بخشنامه یا شیوه‌ای دیگر اقدام به تعریف محله نماید. نتیجه این است که در تهران محله‌هایی تعریف شده‌اند که ویژگی محله مثل برخورد چهره به چهره که منجر به تعلق خاطر و همبستگی اجتماعی می‌شود، در آنها وجود ندارد.

او در سخنان خود اظهار امیدواری نمود در این دوره شاهد تغییرات موثری به ویژه در دو حوزه باشیم: نخست، اصلاح قانون شوراها به گونه ای که شورای محله در قانون قرار بگیرد و دوم، اصلاح قانون تقسیمات کشوری و بازتعریف محله‌ها.

دکتر میثم بصیرت، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، سرمنشا شکل‌گیری شورا را گذار از مدیریت شهری اقتدارگرا به حکمروایی شهری دانست. او تمرکززدایی و تفویض اختیار به شهروندان به علاوه شفافیت و پاسخگویی مدیران شهری را به عنوان اصول روشن حکمروایی دانست و گفت: پس از انقلاب اسلامی به همت مرحوم دکتر طالقانی مفهوم شورا شکل گرفت و ظرفیت‌های آن ایجاد شد. در حال حاضر این ظرفیت تا حدودی به عرصه عمل وارد شده اما هنوز به بلوغ نرسیده است.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، سوالاتی نظیر اینکه "آیا شوراها کامیاب بوده‌اند؟ آیا آنهایی که از شورا دفاع می‌کردند هنوز هم از آن دفاع می‌کنند؟ و اگر نه، چرا؟" را به عنوان سوالات کلیدی مطرح نموده و بیان داشت: مدلی که تهران را با آن اداره می‌کنیم تنها مدل مورد استفاده در مدیریت شهری ایران است که بر اساس تغییر منزلت روستا به شهر شکل گرفته است. نقص مدل مدیریت شهری و اداره‌ی ۱۴۰۰ شهر با یک مدل، بزرگترین مشکل این حوزه است. همچنین چالش دوم، نقص مکانیزم‌های کنترل و اثربخشی رابطه شهردار و شورا است به گونه‌ای که اگر اختلافی پیش بیاید راهی به جز راه پیچیده‌ی استیضاح نیست. این چالش خود به خود شهردار را به سمت اقتدارگرایی به پیش می‌برد.

استاد دانشگاه تهران رابطه شورا با شهروندان را نیز ضعیف‌ دانست و افزود: متاسفانه سطوح سلسله مراتب شوراها در ایران شکل نگرفته است که این باعث می‌شود مردم حتا اسم اعضای شورا را ندانند.

در پایان جلسه، حاضرین پرسش‌های خود را مطرح نمودند و اعضای پنل به این پرسش‌ها پاسخ دادند.